Podstawowe informacje na temat przeciwdziałania handlowi ludźmi
Definicja handlu ludźmi.
Za handel ludźmi mogą być uznane wyłącznie czynności sprawcze wskazane wprost w art. 115 § 22 kodeksu karnego tj.:
- werbowanie (nakłanianie, zjednywanie, zaciąganie),
- transport (przemieszczanie, przewożenie z zastosowaniem środków komunikacji),
- dostarczanie (umieszczanie w innym miejscu),
- przekazywanie (powierzanie, dawanie w celu dysponowania),
- przechowywanie (zatrzymywanie w jednym miejscu, przetrzymywanie w ukryciu)
- przyjmowanie osoby (zatrzymywanie przekazanej osoby).
Istotne jest przy tym, że w celu wypełnienia znamion przestępstwa handlu ludźmi, wymienione wyżej czynności powinny zostać zrealizowane z zastosowaniem:
- przemocy lub groźby bezprawnej,
- uprowadzenia,
- podstępu,
- wprowadzenia w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania,
- nadużycia stosunku zależności, wykorzystania krytycznego położenia lub stanu bezradności,
- udzielenia albo przyjęcia korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy osobie sprawującej opiekę lub nadzór nad inną osobą.
Niezbędnym elementem w przypadku zakwalifikowania czynu jako wypełniającego znamiona przestępstwa handlu ludźmi jest również podjęcie określonego działania przez sprawcę w celu wykorzystania innej osoby, nawet za jej zgodą w różnych formach seksualnego wykorzystania (w tym w pornografii i w prostytucji) w pracy lub usługach o charakterze przymusowym, w żebractwie, w niewolnictwie oraz wszelkich innych formach wykorzystania poniżających godność człowieka lub w celu pozyskania komórek, tkanek lub narządów wbrew przepisom ustawy.
Należy podkreślić przy tym, że jeżeli zachowanie sprawcy dotyczy małoletniego stanowi ono handel ludźmi, nawet gdy nie zostały użyte wyżej wymienione metody lub środki.
Przestępstwo handlu ludźmi jest w Polsce zagrożone karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 (art. 189 a Kodeksu karnego), a zatem stanowi zbrodnię.
Z uwagi na wysoki stopień społecznej szkodliwości czynu karalne jest również przygotowanie do popełnienia tego przestępstwa (czyn zagrożony karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 10).
Problem handlu ludźmi to coraz większy problem - przybiera on coraz bardziej zróżnicowane formy. Do tej pory handel ludźmi kojarzony był głównie z wykorzystaniem kobiet do prostytucji, aktualnie coraz częstsze są przypadki wykorzystania ludzi do pracy przymusowej.
Celem działań prewencyjnych powinny stać się działania ukierunkowane na podniesienie świadomości społecznej w zakresie przyczyn, społecznych skutków i zagrożeń jakie niesie ze sobą handel ludźmi. Działania te powinny być kierowane zarówno do ogółu społeczeństwa jak i konkretnych grup odbiorców z tzw. grup podwyższonego ryzyka, głównie ludzi młodych, którzy obecnie stanowią grupę największego ryzyka.
Ofiary handlu ludźmi mają możliwość skorzystać z pomocy Krajowego Centrum Interwencyjno-Konsultacyjnego prowadzonego przez organizacje pozarządowe wybrane w formie konkursu ofert ogłoszonego przez MSWiA.
Od 2009 r. KCIK prowadzi Fundacja La Strada.
W ofercie wsparcia oferowanej przez KCIK znajduje się:
- zakwaterowanie w bezpiecznym ośrodku,
- wyżywienie,
- podstawowa opieka medyczna,
- wsparcie psychologiczne,
- konsultacje prawne,
- pomoc w kontaktach z organami ścigania,
- pomoc tłumacza,
- pomoc w legalizacji pobytu na terytorium Polski
- zabezpieczenie możliwości bezpiecznego powrotu do kraju pochodzenia.
Warunkiem niezbędnym do skorzystania z pomocy oferowanej przez Krajowe Centrum Interwencyjno-Konsultacyjne jest nawiązanie kontaktu z organizacją: mailowego (info@kcik.pl; kcik@strada.org.pl) lub telefonicznego (+48 22 628-01-20 - całodobowo lub +48 22 628 99 99 poniedziałek-czwartek 9:00-18:00, piątek 9:00-14:00).
Do najważniejszych przeszkód w walce z handlem ludzi należą:
- Łamanie praw człowieka - ofiary handlu ludźmi nie mają swobodnego dostępu do wymiaru sprawiedliwości oraz informacji o przysługujących im prawach i realizujących je instytucjach.
- Marginalizacja ofiar handlu ludźmi - opinia publiczna operując stereotypami i uprzedzeniami marginalizuje ofiary handlu ludźmi, utrudniając im dochodzenie swych praw i powrót do życia społecznego i zawodowego i zniechęca do ujawniania się.
- Niedostateczna i/lub nieskuteczna identyfikacja ofiar handlu ludźmi - ofiary nie są identyfikowane, gdyż nie mają świadomości faktu bycia ofiarą. Często same nie chcą przekazać informacji o swojej sytuacji, ponieważ boją się i wstydzą, zaś profesjonalne procedury identyfikacyjne są rzadko stosowane.
- Działania prewencyjne nie trafiają do nowych "grup ryzyka" - otwarcie nowych rynków pracy dla imigrantów zarobkowych z Polski zwiększyło liczebność "grup ryzyka".
Aby skutecznie zapobiegać przestępstwu handlu ludźmi, organizacje pozarządowe powinny działać na kilku obszarach równocześnie: rozpowszechniając informacje i podejmując działania prewencyjne, a także wspierać identyfikację ofiar i udzielać im fachowej pomocy w dostępie do wymiaru sprawiedliwości i w egzekwowaniu ich praw.